Mặc dù không làm việc gần nhau và cùng nhau nhưng tôi có khá nhiều kỷ niệm với anh Năm Vịnh (tên gọi thân mật của thủ trưởng Nguyễn Chí Vịnh), đặc biệt là trong 10 năm khi tôi làm Giám đốc Bệnh viện Quân y 175.

Cuối những năm 80 của thế kỷ trước, anh Năm Vịnh, và tôi bỗng nhiên trở thành hàng xóm khi hai gia đình được phân đất làm nhà gần nhau. Ngày đó, sau 6 tháng nhận đất mà không làm sẽ bị thu hồi cho nên nhà nào cũng phải chạy vạy chí ít cũng phải xây được bức tường rào để “khẳng định chủ quyền”. Hai anh em cách nhau vài tuổi, mới ra trường, quân hàm cấp úy nên cũng dễ gần và nể trọng vì biết anh là con của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh. Vậy mà chẳng ai kịp làm nhà và phải gần 20 năm sau chúng tôi mới gặp lại nhau.

Cho đến bây giờ, nhiều người vẫn hỏi tại sao Bệnh viện Quân y 175 lại là đơn vị lĩnh ấn tiên phong, tổ chức Bệnh viện Dã chiến 2.1 tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc…!? Bữa cơm chiều “định mệnh” đầu xuân 2014, tôi và Thiếu tướng Trần Quốc Việt (khi đó là Phó Giám đốc Bệnh viện Quân y 175) được mời ăn cơm cùng anh. Anh Năm hỏi thăm, chia sẻ những khó khăn vất vả của Bệnh viên Quân y 175 trong bối cảnh thời gian ấy, nói về nhiệm vụ mới của quân đội, hội nhập quốc phòng, quốc tế, Quân Y cần phải tham gia hoạt động Gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc, và tôi hiểu và hào hứng bàn luận về vấn đề tham gia của Quân Y. Trước khi ra về tôi nói: “Báo cáo Thứ trưởng, Bệnh viện Quân y 175 xin nhận nhiệm vụ, em sẽ về bàn bạc với Thường vụ, Đảng ủy, Ban Giám đốc có công văn báo cáo Bộ”. Tôi cảm nhận được thái độ của Tướng Vịnh khi ấy. “Vấn đề Thủ trưởng đặt ra chúng em coi như mệnh lệnh rồi, khó khăn thì vừa làm vừa học thôi, Trường Sa gian nan là vậy mà Bệnh viện Quân y 175 vẫn đáp ứng được yêu cầu, em cũng làm Giám đốc Bệnh viện dã chiến của Bệnh viện 175 từ 1998, cũng xuất quân đi nhiều nơi rồi, chỉ có điều chiến trường mới này thì hoàn toàn chưa biết gì. Em cũng thích đối diện với thử thách, thử thách là cơ hội mà, mới mẻ nhưng chắc chắn cũng sẽ rất hấp dẫn và thú vị”, tôi giải trình thêm với Tướng Vịnh. Cái xiết tay thật chặt của Thủ trưởng cho tôi một quyết tâm cao hơn và tràn đầy hứng khởi, háo hức, tôi nghĩ mặc dù Tướng Vịnh chưa thể thật an tâm nhưng chắc chắn cũng thấy ấm lòng.

“Vạn sự khởi đầu nan”! Vấn đề quá mới mẻ, chưa có tiền lệ này ban đầu đã làm công tác chỉ đạo từ các Bộ-Ban-Ngành gặp rất nhiều vướng mắc, lúng túng. Phải mất hơn 4 năm để chuẩn bị cho Bệnh viện dã chiến 2.1. Có rất nhiều chuyện xảy ra trong các công tác: Chính trị tư tưởng, tổ chức nhân sự (Thay đổi rất nhiều và mất thời gian huấn luyện), huấn luyện đào tạo (Ngoại ngữ, chuyên môn đặc biệt là những vấn đề liên quan đến qui trình, qui chế, điều lệ hoạt động của Liên hợp quốc), Chế độ chính sách, đến hậu cần kỹ thuật (Doanh trại, lương, phụ cấp…). Đúng là vạn sự khởi đầu nan! Tất cả những khó khăn dần được tháo gỡ bằng tinh thần chủ động sáng tạo, dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm của Ban Giám đốc Bệnh viện Quân y 175 cùng các cơ quan Bộ Quốc phòng dưới sự chỉ đạo trực tiếp, quyết liệt của anh Năm Vịnh, Ban chỉ đạo, Tổ công tác, Cục Gìn giữ hòa bình. Các cuộc họp trong Nam, ngoài Bắc, giao ban, kiểm tra, diễn tập, các đoàn ra, đoàn vào liên tục được tổ chức … Suốt quá trình triển khai 3 Bệnh viện dã chiến 2.1;2.3;2.5, những vấn đề nội tại của 3 Bệnh viện, công tác chính sách hậu phương đều được Bệnh viện Quân y 175 chỉ đạo chặt chẽ, thỏa đáng cả về tinh thần và vật chất, sức khỏe.

Trong quá trình triển khai hoạt động Bệnh viện dã chiến 2.1 tại Bentiu (Nam Sudan), chúng tôi đã triển khai hàng loạt các hoạt động “dân vận”. Gần dân địa phương với nhiều hình thức, khám chữa chữa bệnh, tặng quà, dạy học, tăng gia sản xuất. Những ca bệnh khó, nặng điều trị thành công được người dân tặng bò, dê… để mỗi khi ra đường những câu chào, ánh mắt, vẫy tay… “Việt Nam – Hồ Chí Minh – Number one” lại trào dâng xúc động tự hào. Với “ngoại giao rau xanh”, “ngoại giao ẩm thực”, “ngoại giao giáo dục – thể thao – văn hóa” … Hình ảnh cây rau muống dại trong bữa cơm thực địa Nam Sudan 2014 của tôi đã trở thành “vườn rau xanh đa dạng” bộ mặt của Bệnh viện dã chiến. Những bộ trang phục dân tộc truyền thống và màn múa trống dân gian đã để lại những ấn tượng sâu sắc cho bạn bè quốc tế đã tạo nên thương hiệu đặc sản của những “chiến sỹ mũ nồi xanh” Việt Nam, hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ”.

Nam Sudan, tháng 11 năm 2019. Khi ca khúc “Tiến quân ca” được đoàn quân nhạc Mông Cổ cử hành, lá cờ đỏ sao vàng năm cánh tung bay trên bầu trời trong xanh đầy nắng, đầy gió, các chiến sĩ “mũ nồi xanh” của Bệnh viện Dã chiến 2.1 căng ngực, kiêu hãnh ngẩng cao đầu hát vang Quốc ca trong buổi lễ trao Huy chương Gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Hàng trăm sĩ quan, nhân viên của phái bộ Liên hợp quốc, với đủ màu da, màu tóc, màu mắt đứng chào quốc kỳ Việt Nam. Tôi không kìm nổi dòng nước mắt hạnh phúc trào dâng trong thời khắc thiêng liêng ấy. Thượng tướng Trần Quang Phương (nay là Phó chủ tịch Quốc Hội) cũng xúc động nghẹn ngào và ngay đêm đó ông đã viết bài thơ nổi tiếng “Chứng kiến” trong nhà container của phái bộ. Có lẽ những năm tháng vào sinh ra tử giúp bạn Campuchia để có một đất nước thoát khỏi họa diệt chủng. Biết bao nhiêu công sức, những kết quả, giá trị về mọi mặt của chúng ta đạt được ở Nam Sudan trong khoảnh khắc đã chạm vào trái tim ông. Điều đặc biệt là sau này ông đã yêu cầu chính tôi chuyển hóa bài thơ thành ca khúc “Chứng kiến”. Đặc biệt hơn nữa là ca khúc “Chiến sỹ mũ nồi xanh”, bài hát đầu tiên tôi viết cho Gìn giữ hòa bình trong một hoàn cảnh cũng hết sức đặc biệt, được đón nhận và lan tỏa rất nhanh. Có lần anh Năm nói với tôi “anh đã nghe nhiều bài của em nhưng hai bài em viết cho Gìn giữ hòa bình anh rất thích không chỉ đạt về giai điệu, ca từ mà còn đạt cả về chính trị, thời sự”, anh Năm còn “khích tướng” Thiếu tướng Hoàng Kim Phụng: Ông phải trả kha khá tiền nhuận bút cho ông Sơn để mua bản quyền bài này cho Cục Gìn giữ hòa bình làm “Ngành ca”. Cũng phải thú nhận rằng tất cả những đều tôi đã dành cho Gìn giữ hòa bình cũng đã được gửi gắm vào đây và cũng thầm cảm ơn nhiệm vụ đã cho tôi hai ca khúc này.

Khi tôi đang viết những dòng này, trong lòng cũng đang ngập tràn cảm xúc xốn sang bởi vì tối ngày mai Bệnh viện dã chiến 2.5 sẽ hoàn thành nhiệm vụ trở về tổ quốc, đất mẹ yêu thương. Và tôi lại sẽ ra tận chân máy bay để được ôm hôn các bạn, những niếm tự hào của tôi, của Bệnh viện Quân y 175, của Quân đội nhân dân Việt Nam và tổ quốc Việt Nam anh hùng. Dưới sự chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, thủ trưởng Bộ Quốc phòng, hơn 10 năm qua Bệnh viện Quân y 175 không chỉ gắn bó trong công tác gìn giữ hòa bình mà còn đồng hành cùng Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trong công tác đối ngoại quốc phòng, khắc phục hậu quả chiến tranh, đặc biệt là công tác huấn luyện, đào tạo. Nhiều lần được tháp tùng anh Năm Vịnh đi công tác, tôi cũng học hỏi ở anh rất nhiều về cách tư duy, nhìn nhận và tiếp cận vấn đề, cách nói và cách viết … chỉ tiếc anh em đang còn nhiều việc dang dở. Đến bây giờ, tôi vẫn nghĩ và thường nói với mọi người về việc thủ trưởng Bộ Quốc phòng lựa chọn Bệnh viện Quân y 175 lĩnh ấn tiên phong là một sự may mắn, vinh dự và tự hào. 45 năm tuổi quân, 10 năm được đồng hành với nhiệm vụ gìn giữ hòa bình và anh Năm Vịnh, 3 lần được đặt chân lên “mảnh đất mà súng nhiều hơn gạo, vai bé chăn bò lủng lẳng súng AK”, hai Ca khúc viết cho gìn giữ hòa bình… kỷ niệm đặc biệt trong đời binh nghiệp của tôi!

Thiếu tướng, PGS. TS. BS, TTND Nguyễn Hồng Sơn
Phó Chủ tịch Hội đồng chuyên môn Miền Nam
Ban Bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cán bộ Trung ương.
Phó Chủ tịch Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam.
Chủ tịch Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Thành phố Hồ Chí Minh.